هر اثر ادبی از دو فرم کلی به نام قالب (بیرونی) و فرم درونی (ذهنی) سامان یافته است. فرم ذهنی به عنوان یکی از ارکان اساسی شعر عبارت است از محیطی که شعر در آن حرکت می کند و پیش می رود و اشیا و احساس را با خود همراه دارد و خواننده بر انسجام و پیوند عناصر آن در سرتاسر متن با هم دیگر توجه دارد. فرم ذهنی نوعی چینش ساختار و شکل دهی به محتوای هر اثر ادبی اعم از روایت، ایماژ و معانی بوده که بسیار فراتر از قالب و شکل ظاهری شعر است. فرم های ذهنی متفاوت، باعث نو آوری در غزل با-وجود اشتراک ساختار گرافیکی غزل-می شوند. نوآوری و شکستن هنجارهای عادی و متعارف در فرم شعر، از جمله شگردهایی است که شاعر برای آفرینش شعر خود، از آن بهره می گیرد و صاحب سبکی خاص در شعر می گردد. آرش آذرپیک و محمدسعید میرزایی از غزل سرایان معاصری هستند که برای حیات بخشیدن به زنجیرة کلام خود با انواع نوآوری ها در فرم ذهنی غزل، به گونه های متنوع هنرنمایی کرده اند. در این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتاب خانه ای صورت گرفته؛ انواع فرم های ذهنی در غزل مینی مال آرش آذرپیک و غزل فرم سعید میرزایی که باعث نوآوری های متنوع در غزل ادبیات ایران شده مورد کندوکاو قرار خواهد گرفت.

زمینه و هدف: فرم نظم و شکلی است که در بیان محتوای اثر ادبی و هنری به کار میرود. فرم گریزی در شعر، فاصله گرفتن از جلوه ها و اصول نظم و برهم زدن و گسیختن بافت و معنای شعر است. هدف پژوهش حاضر این است که مؤلفه های فرم گریزی را در غزل پست مدرن بررسی و معرفی کند. روش مطالعه: برای شناخت پیوند ادبیات در عصرهای گوناگون و میزان تغییرپذیری و تولید انواع قالبها و ناهنجاریهای ادبی، این مطالعه با روش تحلیلی و مقایسه ای انجام شده است. جستار حاضر با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، غزلیات پست‎مدرن شاعران محمدسعید میرزایی، سیدمهدی موسوی، آزاده بشارتی، وحید نجفی، بهمن انصاری، اصغر معصومی، فاطمه اختصاری و الهام میزبان را بطور موردی بررسی نموده است. یافته ها: در بخش زبانی و ادبی نشانه‏های غزل پست مدرنیسم در اشعار بشارتی، نجفی، میرزایی، موسوی، اختصاری، انصاری، و میزبان بصورت دستکاری ردیف و قافیۀ غزل، بکارگیری کلمات خودساخته، نامفهوم و بیگانه، تصویرسازیهای عجیب و بدیع، بیان تخیل و خواستۀ شاعر، انحراف از قواعد نحوی، آوایی و نوشتاری و دستور زبان فارسی است. نتیجه گیری: شاخصترین شگردهای فرم گریزی در غزل پست مدرن گسیختگیهای آوایی و زبانی، گسیختگیهای تصویری، زبان‏پریشی، شکستن مرز میان حقیقت و وهم، تغییر ناهنجار قافیه و ردیف و نحو همراه با نوآوری هستند که برای مبارزه با سنت و بیانِ بهتر و راحتتر مقصود و معنی ذهنی به کار گرفته می شوند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

فرم به عنوان یکی از ارکان اساسی شعر، مجموعه ای پیوسته از قالب، زبان، تصویر و موسیقی شعر است که بسیار فراتر از فقط قالب و شکل ظاهری شعر. فرم یک شعر، تنها قالب یک شعر نیست که محتوا در داخل آن جای گیرد، بلکه مقوله ای است که همراه با روند به وجود آمدن شعر صورت می گیرد. نوآوری و شکستن هنجارهای عادی و متعارف در فرم شعر، از جمله شگردهایی است که شاعر برای آفرینش شعر خود، از آن بهره می گیرد و صاحب سبکی خاص در شعر می گردد.هر شاعری با نوآوری در شعر خویش، تنها زمانی می تواند از شعرهای تکراری فاصله بگیرد، که زنجیره کلامش از هم نگسلد و انسجام و وحدت کلام را حفظ کند. محمد علی بهمنی از غزل سرایان معاصری است که برای حیات بخشیدن به زنجیر ه کلام خود با انواع نوآوری ها در فرم غزل، به گونه های متنوع هنرنمایی کرده است. در این پژوهش، انواع نوآوری های بهمنی در فرم غزل مورد کندو کاو قرار خواهد گرفت.

قالب غزل از دیرباز با تعریفی مشخص و شکلی ثابت در ادب فارسی درخشیده است، بر بنیاد این تعریف، غزل، قالبی است که مصرع اول هر بیت با مصرع های زوج هم قافیه اند. در روزگار معاصر و همزمان با رواج شعر نو نیمایی تلاش ها برای تحول در عرصه قالب های کهن و از جمله غزل شروع شد. این نوآوری ها عمدتا برای پویایی این قالب ها و متناسب ساختن آن ها با نبض تحولات زمانه رخ داد. یکی از جریان های مهم و اصیل در حوزه غزل، جریان غزل نو است که حدود نیم قرن است که در فضای ادبی کشور حضور دارد. در این سال ها هم در حوزه محتوا و هم فرم شاهد تحولات قابل توجهی در عرصه غزل بوده ایم. در این پژوهش با تکیه بر تحولات فرمی، سعی در تبیین و تشریح گونه های نوآوری در فرم ظاهری غزل داریم. گرچه تحولات این حوزه بسیار است، اما یافته های این پژوهش نشان می دهد که مهم ترین آن ها عبارتند از: 1. تغییر در شکل نوشتاری و نظام سطربندی غزل (سطربندی نیمایی). 2. شکل گیری غزل نیمایی. 3. دیداری کردن غزل (کانکریت نویسی) یا القای تصویری معنا 4. به هم چسباندن ابیات هم معنا در غزل 5. آمیختگی با دیگر قالب ها 6. زیر هم نویسی یا نگارش ستونی ابیات. 7. آوردن دو مصرع در یک بیت 8. بهره گیری از علائم سجاوندی در پیکره غزل. 9. تقسیم غزل به چند بخش. 10. پایان بندی متفاوت در غزل. این مقاله پژوهشی است در واکاوی این شگردها، اهداف زیباشناختی و ارائه نمونه ها و تحلیل هایی پیرامون آن ها و در نهایت بحثی مختصر پیرامون آسیب شناسی این شگردها.

وقتی در ترجمه ادبیات غنایی از دغدغه انتقال فرم و محتوا سخن به میان می آید، در وهله نخست این سوال مطرح می شود که چه ظرفیت ها و توانمندی هایی در زبان مقصد برای انتقال این مهم نهفته است؟ آنچه راه فریدریش روکرت را برای انتقال فرم و محتوای غزلیات حافظ (حداقل به صورت نسبی) فراهم کرد، این است که او قبل از اقدام به ترجمه، برخی از مجموعه اشعار خود را به سبک فرم شعری غزل سروده و با وارد کردن آن به زبان آلمانی، ظرفیت و توانمندی لازم را به ادبیات آلمان بخشیده بود. تثبیت فرم غزل در زبان آلمانی، این توانایی را به او داد که همزمان به عنوان مترجم و ادیب (شاعر) در ترجمه های خود به توفیق نسبی در انتقال فرم و محتوای شعر زبان مبدا دست یافته و تفکر نوینی از چگونگی انتقال فرم از زبان مبدا به مقصد به یادگار نهد. این تفکر نقش مهمی در تحقق شعار او "شعر جهانی آشتی جهانی است" داشته و در راستای ایده ادبیات جهانی قرار داشت.

در شعر معاصر یأس و امید از مضامین پرکاربردی است که شاعران در پی رخدادهای سیاسی و اجتماعی در اشعار خود به کار برده اند. حسین منزوی از شاعران معاصری است که با اندیشه ی سیاسی و اجتماعی و تحول در سرودن غزل نو که یکی از ارکان ابداع غزل نو به حساب می آید پا به عرصه ی ظهور نهاد. در سروده های وی اشعاری وجود دارد که بیانگر افکار سیاسی و اجتماعی او می باشد. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای به رشته ی تحریر درآمده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که مضمون اشعار سیاسی و اجتماعی وی بیشتر یأس و حسرت و خفقان و گلایه از روزگار و مرگ است. در بسیاری از اشعار منزوی واژه ی یأس و امید ملاحظه می شود و در برخی از سروده های وی امیدواری به زندگی بسیار رنگین است و می توان گفت وی امیدوارترین شاعر معاصر است. درحالی که این گونه نیست و بسیاری از امیدهای اشعار او حکایت از ناامیدی دارد که از شکست سیاسی، اجتماعی، عشقی و عمومی نشأت می گیرد. رفتار انسان ها در محیط کار تابع عوامل بسیار گسترده ای است که ریشه در ویژگی های انسان و نوع تعامل در محیط دارد. به خصوص صاحب نظران در مکتب جبرگرایان روی این موضوع تأکید داشته و تأثیرگذاربودن و تعیین کننده بودن عوامل طبیعی اعتقاد داشته و این رویکرد رابطه ی محیط و رفتار را رابطه علّی می دانند. خمسه ی نظامی نیز یکی از آثار فاخر ادب فارسی است که مصور شده و دارای نگاره هایی است. بررسی نگاره های موجود در این اثر نیز حاکی از امتداد امیدها و رنج ها در این آثار هنر است. اهداف پژوهش: بررسی تأثیر شکست سیاسی، اجتماعی، عشقی و عمومی بر اشعار حسین منزوی. بررسی تطبیقی مضمون در اشعار حسین منزوی و نگاره های خمسه نظامی. سؤالات پژوهش: تأثیر شکست سیاسی، اجتماعی، عشقی و عمومی بر اشعار حسین منزوی چگونه می باشد؟ مضامین اشعار حسین منزوی و نگاره های خمسه ی نظامی چه شباهتی با یکدیگر دارند؟

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.